Jak antywirus wykrywa wirusy?

Oprogramowanie antywirusowe to jedna z najpotężniejszych broni, jakimi możesz posłużyć się do ochrony swojego komputera i przetwarzanych na nim danych. Gdy nie masz aktywnego programu antywirusowego, zagrożenia takie, jak wirusy, trojany czy programy szpiegujące wkraczają na Twój komputer, telefon lub laptop w momencie połączenia z internetem. Niestety, samo zainstalowanie jakiegokolwiek programu do ochrony nie wystarczy. Antywirus antywirusowi nie równy – nie każdy program działa tak samo i jest równie skuteczny.

Ponieważ ataki na urządzenia stają się coraz bardziej wyrafinowane, ważne jest, aby wiedzieć, na czym polega działanie programów antywirusowych i jakie metody może wykorzystywać. Tylko wtedy będziesz w stanie dokonać świadomego wyboru, który produkt jest dla Ciebie odpowiedni. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, w jaki sposób programy antywirusowe wykrywają i identyfikują wirusy i z jakich sposobów korzystają w tym celu.

Zadania antywirusa

Oprogramowanie antywirusowe wyszukuje, wykrywa i usuwa wirusy oraz inne złośliwe oprogramowanie, takie jak robaki, trojany, oprogramowanie reklamowe (adware) i inne. Jego działanie jest dwojakie – w pierwszej kolejności ma zatrzymać zagrożenia, zanim dostaną się do komputera i spowodują problemy, jednak w przypadku zainfekowanego już komputera, może posłużyć do jego wyczyszczenia.

Wiele osób sądzi, że ich urządzenia nie wymagają ochrony, jeśli nie odwiedzają podejrzanych witryn. Hakerzy mają jednak znacznie bardziej wyrafinowane sposoby na uzyskanie dostępu do komputerów, dlatego potrzebujesz solidnego programu antywirusowego, aby wyprzedzić ich o krok.

Jeśli wirus dostanie się do twojego komputera, konsekwencje mogą być opłakane. Wirusy powodują wiele złośliwych działań – awaria Twojego urządzenia, szpiegowanie Cię przez kamerę internetową czy monitorowanie Twoich kont osobistych to tylko niektóre z nich.

Hakerzy wykorzystują wirusy do kradzieży Twoich danych osobowych, od loginów do kont po informacje finansowe. Uzyskane w ten sposób dane służą np. do kradzieży tożsamości, oszustw typu phishing i nie tylko. Te potencjalne konsekwencje powodują, że ochrona sieci jest teraz ważniejsza niż kiedykolwiek wcześniej. 

Jak działa antywirus?

Oprogramowanie antywirusowe skanuje przychodzące pliki lub kod przechodzący przez ruch sieciowy. Firmy, które tworzą to oprogramowanie, opracowują obszerną bazę danych znanych już wirusów i złośliwego oprogramowania i uczą oprogramowanie, jak je wykrywać, oznaczać i usuwać.

Gdy pliki, programy i aplikacje napływają do komputera, program antywirusowy porównuje je ze swoją bazą danych, aby znaleźć dopasowania. Dopasowania podobne lub identyczne z bazą danych (czyli potencjalne wirusy) są izolowane, skanowane i usuwane.

Chociaż możesz dostosować ustawienia, aby Twój program antywirusowy uruchamiał automatyczne skanowanie komputera w poszukiwaniu złośliwych plików, możesz również włączyć skanowanie ręczne, które pozwoli Ci zobaczyć w czasie rzeczywistym, które złośliwe pliki zostały znalezione i zneutralizowane.

Niektóre programy antywirusowe pytają o zgodę przed „wyczyszczeniem” pliku w celu usunięcia złośliwego kodu. Jeśli wolisz, aby działał bez Twojego udziału, możesz dostosować ustawienia, aby oprogramowanie automatycznie usuwało złośliwe pliki.

Większość programów antywirusowych spełnia podobne funkcje, jednak może to robić za pomocą różnych metod. Z tego względu wybór między jedną a drugą marką powinien być przemyślany i świadomy.

Metody wykrywania wirusów

Zastanawiasz się, jak to dokładnie się dzieje, że antywirusy są w stanie skutecznie rozpoznać tysiące różnego typu złośliwych programów? Przygotowaliśmy dla Ciebie krótki przewodnik po technikach wykrywania wirusów, jakie stosują współczesne programy antywirusowe.

Wykrywanie oparte o sygnatury

Najważniejszą częścią każdego programu antywirusowego (oprócz tzw. silnika) jest baza sygnatur wirusów. Sygnatury wirusów to zbiór zwięzłych informacji, pozwalających na w miarę jednoznaczne zidentyfikowanie danego typu wirusa lub nawet całej rodziny wirusów.

Istnieją różne typy sygnatur wirusów. Najprostsza i najłatwiejsza do zastosowania to sygnatury powstałe z wykorzystaniem funkcji skrótu (hash). Powstają one w wyniku zastosowania matematycznej funkcji, pozwalającej na przyporządkowanie dowolnie dużej liczbie pewnej stosunkowo niewielkiej wartości o ustalonym rozmiarze. Mówiąc prościej, skrót polega na oznaczeniu znanego już złośliwego programu, co pozwala na w miarę jednoznaczne zidentyfikowanie go w przyszłości.

Niestety, sygnatury wykorzystujące funkcję skrótu są mocno ograniczone. Nawet najmniejsza zmiana w kodzie wirusa sprawia, że stara sygnatura już go nie wykrywa. Funkcja skrótu jest też często przyczyną fałszywych alarmów.

Drugim typem sygnatur wykorzystywanych w programach antywirusowych są sygnatury (wzorce) bajtowe. Wykorzystują one pewne sekwencje bajtów obecnych w złośliwym kodzie lub w wykorzystywanych przez niego danych. Identyczne wzorce bajtowe znajdują się zwykle we wszystkich wariantach danego wirusa, dlatego metoda ta jest dużo skuteczniejsza. Nie jest jednak doskonała i również może powodować fałszywe alarmy.

Wykrywanie oparte na heurystyce

Wykrywanie oparte na heurystyce to zaawansowany rodzaj technologii. Obejmuje ono różnego rodzaju metody wykrywania zagrożeń, oprócz tradycyjnych metod sygnaturowych.

Metody heurystyczne są w stanie rozpoznać nawet pliki ze zmodyfikowanymi wzorcami zagrożeń. Stanowią one najbardziej skomplikowaną część arsenału każdego antywirusa. Praktycznie każdy producent posiada i rozwija własne algorytmy heurystyczne i to właśnie one odróżniają poszczególne produkty od siebie oraz decydują o ich skuteczności.

Metody heurystyczne mogą obejmować np. śledzenie wywołań API, śledzenie anomalii występujących w systemie operacyjnym oraz systemie plików, zastosowanie piaskownicy (oprogramowanie sandbox) połączone ze śledzeniem poszczególnych programów i wiele innych technik.

Wykrywanie oparte na heurystyce daje dużą nadzieję na wykrywanie nieznanych do tej pozy zagrożeń, jednak nie jest całkowicie wolne od fałszywych alarmów.

Wykrywanie behawioralne

Jak sama nazwa wskazuje, metoda ta szuka podejrzanego zachowania pliku. Jeśli okaże się, że plik zmienia pliki hosta lub uwalnia złośliwy kod, program antywirusowy natychmiast go blokuje.

Wykrywanie behawioralne może opierać się na uczeniu maszynowym, sztucznej inteligencji oraz technikach wykrywania opartych na anomaliach. To metody niezbędne do zwalczania współczesnych zagrożeń, które są coraz liczniejsze i bardziej wyrafinowane niż kiedykolwiek wcześniej. Ich wykorzystanie pozwala na uzyskanie lepszych współczynników wykrywalności z mniejszą liczba fałszywych alarmów.

Algorytmy uczenia maszynowego znacznie skróciły też czas wykrywania dla współczesnych zagrożeń. Są one w stanie analizować duże ilości danych o wiele szybciej niż człowiek, a równocześnie posiadają umiejętność dokładnego rozpoznawania różnego rodzaju złośliwego oprogramowania. Z tego względu algorytmy maszynowego uczenia się mogą osiągnąć wysoki współczynnik wykrywania nawet w przypadku nowych, nieznanych wirusów i innych zagrożeń, jak ataki APT, ataki zero-day czy ransomware. Takie rozwiązania znajdziesz np. w oprogramowaniu antywirusowym Bitdefender, Norton (np. Norton 360 Deluxe, Norton 360 Premium, Norton 360 Platinum), ESET, Panda, McAfee czy AVG.

Pozostaje jeszcze jedno pytanie – co antywirus robi, gry już wykryje wirusa? Zasadniczo program antywirusowy, gdy napotka wirusa, robi jedną z dwóch rzeczy:

• Najpierw próbuje usunąć złośliwe oprogramowanie, zapobiegając w ten sposób jego dalszemu rozprzestrzenianiu się.
• Jeśli nie może usunąć pliku, ma inną opcję: kwarantannę. Oznacza to, że oprogramowanie antywirusowe umieszcza problematyczny plik w bezpiecznej lokalizacji. To oddziela go od reszty urządzenia, więc nie może powodować więcej problemów.

Czy możesz zaufać swojemu antywirusowi?

Jak widzisz, programy antywirusowe korzystają z różnych metod i przez to mogą osiągać różną skuteczność. Po czym więc poznać, czy antywirus jest godny zaufania?

Po pierwsze, postaw na renomowane marki oprogramowania antywirusowego. Producenci, którzy od wielu lat budują swoją reputację na rynku cyberbezpieczeństwa, tacy jak Norton, Bitdefender, Panda, ESET, McAfee lub AVG to marki, które cały czas rozwijają swoje produkty i gwarantują ich najwyższą jakość.

Pamiętaj, że nie każdy pakiet antywirusowy w pełni chroni Twoje urządzenie. Antywirus nieznanego pochodzenia, który pomija wiele złośliwego oprogramowania, może skłonić Cię do fałszywego poczucia bezpieczeństwa. Ponadto zdarza się, że niektóre złośliwe oprogramowanie podszywa się pod oprogramowanie antywirusowe. To, że coś nazywa się antywirusem, nie oznacza, że ​​tak jest.

Pamiętaj również, że nawet legalne programy antywirusowe mogą odznaczać się małą skutecznością i dużą liczbą fałszywych alarmów. Twój niepokój powinny wzbudzić też naruszenia bezpieczeństwa. Sprawdź, czy firma, której antywirus chcesz kupić, nie miała takich incydentów w przeszłości. Takie naruszenia mogą ujawnić dane użytkownika, zwłaszcza jeśli firma nie przestrzega ścisłej polityki prywatności.

Przy wyborze oprogramowania antywirusowego weź więc pod uwagę kilka elementów. Po pierwsze, sprawdź testy, by wiedzieć, jakie współczynniki wykrywania osiąga, a także czy nie spowolni Twojego urządzenia. Po drugie, przeanalizuj dodatkowe funkcje bezpieczeństwa – na przykład, czy obejmuje VPN, czy zapewnia ochronę przed kradzieżą tożsamości, menedżera haseł lub kontrolę rodzicielską.

Po trzecie, zwróć uwagę na cenę. Tak jak w przypadku każdego produktu, warto pomyśleć o cenie i dokładnie o tym, co otrzymujesz za swoje pieniądze. Oprogramowanie antywirusowe uzyskasz za różne kwoty. Możesz nawet znaleźć darmowe antywirusy, które zwykle będą jednak mocno ograniczone pod kątem posiadanych funkcji. Dużo lepszą opcją jest jednak płatny antywirus odpowiednio dobrany do Twoich potrzeb. Miesięczny koszt takiego programu zaczyna się już od kilku złotych miesięcznie, a niektóre firmy oferują zniżki na umowy wieloletnie.

Reasumując, to, czy Twój antywirus jest skuteczny, zależy w dużej mierze od metod, jakimi posługuje się w celu wykrywania wirusów i innego złośliwego oprogramowania. Zanim zainstalujesz program antywirusowy na swoim komputerze, sprawdź, na których metodach opiera się jego działanie, a także jakie wyniki osiąga w testach i rankingach. To da Ci pewność, że wybrane rozwiązanie będzie niemal całkowicie skuteczne i nieomylne.